Kilkadziesiąt postulatów, które posłużą do zmian legislacyjnych, sformułowali uczestnicy konferencji „Bądźmy zdrowi – Zdrowie, Dieta, Ruch, Odpowiedzialność, Wiedza i Inspiracja”, współorganizowanej przez Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu 4 marca br. Spotkanie polityków i ekspertów w Sejmie RP miało miejsce w Światowym Dniu Otyłości, bo właśnie choroba otyłościowa, jako problem zdrowia publicznego, była tematem obrad.

Konferencja była kolejnym elementem kampanii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu #nabieraMYodwagi, mającej na celu walkę z nadwagą i otyłością.

– Na świecie miliard ludzi choruje na tę chorobę, dotyka ona co piątego Polaka, dlatego nikt nie ma wątpliwości, że tylko na poziomie systemowym uda się rozwiązać problem – mówił podczas konferencji rektor UMW prof. Piotr Ponikowski, dziękując wszystkim za wsparcie w organizacji spotkania. – Nasze hasło brzmi „Bądźmy zdrowi”, ale chciałbym szczególnie zwrócić uwagę na zawartą w temacie konferencji ODPOWIEDZIALNOŚĆ. Jako najlepsza uczelnia medyczna w Polsce, według międzynarodowych rankingów, jesteśmy odpowiedzialni i podejmujemy wiele ważnych dla Polaków problemów. Bez wątpienia jednym z nich jest problem otyłości.

Posłanka Małgorzata Niemczyk, przewodnicząca parlamentarnego zespołu ds. zdrowego stylu życia i przeciwdziałania nadwadze i otyłości, podkreśliła wieloaspektowe podejście do problemu, prezentowane przez ekspertów różnych dziedzin. Kierująca resortem edukacji Barbara Nowacka zapewniła, że temat przeciwdziałania nadwagi i otyłości jest tematem należącym do obszaru działania wielu resortów, a nie tylko Ministerstwa Zdrowia. Przypomniała o nowym przedmiocie, który wejdzie do szkół od 1 września – edukacji zdrowotnej, który powinien przyczynić się do zmiany nawyków ruchowych i żywieniowych.

Konferencja koncentrowała się na sześciu kluczowych aspektach przeciwdziałania otyłości będących akronimem słowa „ZDROWI”:

Z jak zdrowie 

Uczestnicy tego panelu rekomendowali wdrożenie kompleksowego programu edukacji zdrowotnej poprzez obowiązkową edukację zdrowotną w szkołach, odpowiednie przygotowanie merytoryczne i stałe doskonalenie nauczycieli oraz profilaktyków, a także aktywną współpracę z rodzicami.

Prof. Katarzyna Zatońska, kierownik Zakładu Badań Populacyjnych i Profilaktyki Chorób Cywilizacyjnych UMW zwróciła uwagę, że w Polsce nie odnosimy sukcesów w walce z otyłością, doganiając już średnią europejską.

– Tymczasem ta choroba wpływa na każdy organ, powoduje problemy z układem sercowo-naczyniowym, problemy psychospołeczne i jest drugim, po paleniu papierosów, czynnikiem ryzyka występowania wielu nowotworów – powiedziała prof. Zatońska. – Ale to nie tylko koszty zdrowotne. Polska przez skutki choroby otyłościowej rocznie traci około 4 proc. PKB. Mamy problem nie tylko z prewencją, ale także leczeniem – nie finansujemy w place Polsce leczenia choroby otyłościowej, z wyjątkiem leczenia bariatrycznego. Konieczne są działania w skali populacyjnej. UMW jest do nich przygotowany, od lat prowadzimy programy profilaktyczne oraz takie, które służą diagnozie. Prowadziliśmy program „Uruchamiamy dzieciaki”, badanie kohortowe PICTURE , uczestniczymy też w badaniu PURE. Każdy rok akademicki zaczynamy we Wrocławiu od Biegu Uniwersytetu Medycznego, który jest także promocją aktywnego stylu życia.

Prorektor UMW ds. umiędzynarodowienia uczelni i inicjatorka kampanii #nabieraMYodwagi prof. Marzena Dominiak przedstawiła klasyfikację Marca Lalonde’a, według której styl życia odpowiada za stan zdrowia człowieka w 50 proc., środowisko oraz czynniki genetyczne – w 20 proc., a jakość ochrony zdrowia – w 10 proc.

– Według WHO jedna na osiem osób na świecie żyje obecnie z otyłością. NFZ w 2024 roku opublikował raport, w którym stwierdzono, że w 2035 roku na świecie będzie 4 mld osób z nadwagą i chorobą otyłościową – podkreślała prof. Dominiak, która, jako prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego, przedstawiła związek między otyłością a próchnicą.

Prowadzący panel dr hab. Łukasz Rypicz, dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu UMW podkreślał znaczenie działań systemowych i edukacji. Paneliści uznali, że w Polsce brakuje edukatorów. Ewa Skrzywanek Dolnośląska Kurator Oświaty wyraziła żal, że edukacja zdrowotna nie jest w szkołach obowiązkowa.

D jak DIETA

Podczas tego panelu, który prowadził dr hab. Michał Czapla, prof. UMW, przewodniczący Rady Dyscypliny Nauk o Zdrowiu, zwracano uwagę na znaczenie zbilansowanego odżywiania jako fundamentu zdrowego stylu życia. Poruszony został m.in. problem profesji dietetyka. Nie jest to zawód regulowany, więc w praktyce dietetykiem może być każdy. Rodzi to konsekwencje w postaci udzielania niewłaściwych porad oraz rozpowszechniania nieprawdziwych informacji na temat zdrowego odżywiania.

Uczestnicy rekomendowali konieczność zapewnienia dostępu do profilaktycznych konsultacji dietetycznych dla dzieci i dorosłych, finansowanych ze środków publicznych.

R jak RUCH 

Promowaniu aktywności fizycznej jako istotnego elementu w zapobieganiu otyłości poświęcony był panel prowadzony przez dr. hab. Ireneusza Cichego, prof. AWF, p.o. kierownika Studium Wychowania Fizycznego i Sportu UMW.

Uczestniczka tej części konferencji dr hab. Aleksandra Królikowska, prof. UMW z Uniwersyteckiego Centrum Fizjoterapii i Rehabilitacji UMW zwróciła uwagę, że wpływ nadwagi na narządy ruchu zależy od wieku.

– U dzieci nadmierne kilogramy zaburzają rozwój narządów ruchu, u dorosłych skutkują przeciążeniem stawów, powodując m.in. dyskopatie, a u osób starszych nadwaga sprzyja upadkom, co może prowadzić do groźnych złamań – wymieniała ekspertka. – W każdym wieku nadwaga sprzyja urazom i nie pomaga w leczeniu wszelkich chorób narządów ruchu.

Prof. Królikowska podkreśliła, że choć ruch jest niezmiernie ważny, to jednak niekontrolowane rozpoczęcie aktywności też wiąże się z ryzykiem urazów. Dlatego w jej opinii aktywność fizyczna osób z nadwagą musi odbywać się pod okiem specjalistów.

Uczestnicy panelu podkreślali, jak istotne jest wdrażanie programów edukacyjnych, które pokazują jak ważna jest aktywność fizyczna w każdym wieku.

 O jak ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Potrzeba odpowiedzialności społecznej i współpracy różnych sektorów w działaniach prewencyjnych wybrzmiała w sposób dobitny podczas dyskusji w tej części konferencji. Paneliści podkreślali, że odpowiedzialność zaczyna się od każdego z nas – szczególnie od rodziców, którzy mają kluczowy wpływ na kształtowanie zdrowych nawyków u dzieci.

Konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej UMW dr hab. Agnieszka Mastalerz-Migas, prof. UMW, wskazywała niedociągnięcia systemu w leczeniu otyłości w gabinetach POZ.

– Otyłość wciąż nie jest chorobą, którą możemy leczyć, obejmując pacjenta opieką koordynowaną – mówiła. – Możemy ją zaoferować tylko tym, którzy mają już powikłania, np. cukrzycę czy nadciśnienie.

Konsultant krajowa przypomniała, że dokonaniem ostatnich lat w leczeniu osób otyłych jest skuteczna farmakoterapia. Przestrzegała jednak przed ciemną stroną dostępności „tabletek na otyłość”. Efekt przychodzi szybko, ale bez zmiany nawyków nadwaga szybko powróci. Leczenie choroby otyłościowej jest złożone i nie polega tylko na wystawieniu recepty.

Zdaniem panelistów, potrzebna jest szeroko zakrojona edukacja zdrowotna dorosłych, szczególnie osób decyzyjnych. Edukacja zdrowotna powinna stać się ponadto misją mediów publicznych, a Ministerstwo Sportu i Turystyki powinno zwiększyć swoje zaangażowanie w tworzenie miejsc i wydarzeń sprzyjających aktywności fizycznej.

W jak WIEDZA

Edukacja, edukacja i jeszcze raz edukacja – co do tego, że jest to narzędzie zwiększające świadomość społeczną w zakresie zagrożeń związanych z otyłością, paneliści byli zgodni.

– Wiedza pozwala budować zdrowie, motywuje nas do ruchu – przekonywał moderator prof. Robert Śmigiel, kierownik Klinki Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Metabolicznych UMW.

Dr hab. Bartłomiej Stańczykiewicz, prof. UMW z Katedry Psychiatrii UMW mówił o psychospołecznych konsekwencjach otyłości, wskazując na potrzebę opracowania takich programów edukacyjnych, które uwzględniałyby także ten aspekt. Osoby otyłe często doświadczają bowiem zaburzeń depresyjnych, fobii społecznych i zaburzeń odżywiania. Ich udziałem staje się ponadto stygmatyzacja, często już na etapie szkolnym. Są postrzegane jako osoby leniwe i niekompetentne, co wiąże się z obniżoną samooceną i wpływa na dobrostan psychiczny

I jak INSPIRACJA

Panel prowadziła dr hab. Katarzyna Neubauer, prof. UMW, kierownik Katedry i Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Chorób Wewnętrznych UMW. Jego główne przesłanie dotyczyło prezentowania dobrych praktyk i wzorców do naśladowania, które najlepiej zachęcają do wprowadzania pozytywnych zmian.

Zdaniem panelistów, konieczne jest interdyscyplinarne spojrzenie na skutki otyłości i zwrócenie uwagi na aspekt ekonomiczny. Kluczową rolę w ograniczeniu skutków otyłości odgrywa zmiana stylu życia.

Dyrektor Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu dr Marcin Drozd mówił o ogromnych możliwościach diagnostycznych i terapeutycznych tego wielodyscyplinarnego ośrodka, a także możliwości rozwoju w przyszłości, dzięki zapleczu naukowemu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.